อนุรักษ์มรดกอิสลาม

[BilalThai]

ขอพูดเรื่องการคำนวณและข้อมูลในทางดาราศาสตร์เพื่อประโยชน์ต่อชีวิตมุสลิมสักนิด ผมคิดว่าพวกท่านบางคนอาจจะมีภาพผิดๆ เกี่ยวกับการคำนวณดังกล่าวอยู่บ้าง ผมพยายามที่จะทำความกระจ่างในบางประเด็นเท่านั้นนะครับ

ขอให้เราไปเปิดอ่านอัล-กุรฺอานอายะฮฺต่อไปนี้ 6:96, 10:5, 13:2, 31:29, 35:13 , 39:5 และ 21:33 (ยังมีอีกมาก) เราจะได้ข้อมูลพื้นฐานทางดาราศาสตร์ประการหนึ่ง นั่นคือโลกและดวงดาวต่างๆ นั้นต่างหมุนรอบตัวเอง และโคจรไปตามวิถีที่ถูกกำหนดเอาไว้โดยแน่นอน วิถีโคจรที่มีความแน่นอนนี้แหละที่นักดาราศาสตร์ทั้งในอดีตและปัจจุบันพยายามศึกษาทำความเข้าใจ และพยายามที่จะคิดสูตรสำหรับคำนวณตำแหน่งและการเคลื่อนที่ของมัน เพราะหากไม่มีความแน่นอนแล้ว นักดาราศาสตร์คงคำนวณการมาของดาวหางต่างๆ ไม่ได้ จะคำนวณจุดที่จะจอดยานบนดวงจันทร์ หรือดาวอังคารก็ไม่ได้

อย่างน้อยที่สุด ทุกท่านคงจะปฏิเสธไม่ได้ว่าตนเองได้ประโยชน์จากการใช้ปฏิทินอิสลามที่ธนาคาร(ดอกเบี้ย)ต่างๆ พิมพ์แจกเอาใจลูกค้ามุสลิม อาทิ ตารางเวลาละหมาด ซึ่งบอกเวลาละหมาดทั้ง 5 เวลา และเวลาดวงอาทิตย์ขึ้น การคำนวณเหล่านี้ก็เป็นส่วนหนึ่งที่เกิดจากความรู้ทางดาราศาสตร์พื้นฐานที่มุสลิมได้รับ ซึ่งได้แก่การคำนวณหาตำแหน่งของดวงอาทิตย์ที่อยู่บนทองฟ้า มุมที่ดวงอาทิตย์ทำกับจุดต่างๆ บนพื้นผิวโลก ความรู้เหล่านี้มีผู้นำมาพัฒนาเป็นสูตรสำหรับคำนวณออกมาเป็นเวลาละหมาดให้เราได้ใช้กันอย่างสะดวกสบาย

ถ้าท่านปฏิเสธดาราศาสตร์ 100 เปอร์เซ็นต์ และกล่าวว่าเรื่องนี้อยู่นอกกรอบอิสลามแล้ว ท่านคงจะต้องดูดวงอาทิตย์ ดูเงาแดดและดูดวงอาทิตย์ตกด้วยตาของท่านเองแล้วละครับ

อาจมีคนถามว่า ทำไมปฏิทินของอาจารย์ท่านหนึ่งกับอาจารย์อีกท่านหนึ่งมีข้อมูลบางส่วนไม่ตรงกัน? เช่น เวลาละหมาดบางเวลาไม่ตรงกัน ละหมาดบางเวลาในต่างจังหวัดไม่ตรงกัน เรื่องนี้อธิบายได้ว่าเป็นเพราะใช้ “พิกัด” หรือ ตำแหน่งที่ตั้งบนผิวโลกสำหรับนำมาเป็นฐานในการคำนวณต่างกัน พิกัดนี้ประกอบไปด้วยตัวเลขแสดงองศา, ลิปดา และบางท่านละเอียดไปถึงฟิลิปดา ตามแนวเส้นรุ้งและเส้นแวง

สำหรับการคำนวณโอกาสที่จะมองเห็นจันทร์เสี้ยว (cresent sighting visibility) นั้นยากขึ้นไปอีกสักนิดหนึ่ง เพราะต้องประกอบด้วยข้อมูลทางดาราศาสตร์หลายตัว เช่น ตำแหน่งของดวงอาทิตย์, ดวงจันทร์และโลก การเกิดจันทร์ดับ (new moon), เวลาขึ้นและตกของดวงอาทิตย์, เวลาขึ้นและตกของดวงจันทร์ และตำแหน่งของดวงจันทร์ในวันที่ 29-30 ของเดือน นักดาราศาสตร์นำองค์ประกอบเหล่านี้มาใช้คำนวณโอกาสในการเห็นจันทร์เสี้ยว เพื่อกำหนดเดือนในประชาคมมุสลิม และหาดูว่าตำแหน่งใดบนผิวโลกที่มองเห็น และตำแหน่งใดที่มองไม่เห็น บางท่านละเอียดไปถึงขนาดว่า มองด้วยตาเปล่าเห็นไหม หรือต้องใช้อุปกรณ์ประกอบ

โดยทั่วไป ผู้ที่ใช้คำนวณมี 2 กลุ่ม ได้แก่ 1. พวกที่ใช้การคำนวณล้วนๆ โดยไม่สนใจเรื่องการดูจันทร์เสี้ยวเลย 2. พวกที่ใช้การคำนวณผสมกับการดูเดือนจริงๆ ใช้การดูเดือนจริงๆ ตามคำสั่งของท่านนบี ศ็อลฯ เป็นตัวตัดสินว่าจะเริ่มเดือนใหม่ของอิสลามกันเมื่อไร แต่ใช้การคำนวณเพื่อเป็นแนวทาง หรือเพื่อใช้เตรียมข้อมูลพื้นฐานบางประการ เพื่อหลีกเลี่ยงความผิดพลาดในการดูเดือน เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งของดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ เวลาตกของดวงอาทิตย์ เวลาขึ้นและตกของดวงจันทร์ ช่วงเวลาที่ดวงจันทร์ค้างอยู่เหนือเส้นขอบฟ้า(กี่นาที) ตำแหน่งที่ดวงจันทร์จะปรากฏ มุมที่ดวงจันทร์ทำกับเส้นขอบฟ้า

จะขอกล่าวถึงเรื่องโอกาสที่จะเห็นเดือนเพียงย่อๆ นะครับ เช่น สมมุติว่าตำแหน่งของดวงจันทร์อยู่ใกล้เส้นขอบฟ้ามาก และอยู่ค้างเหนือเส้นขอบฟ้าเพียงไม่กี่นาที จะทำให้มองไม่เห็นดวงจันทร์ เพราะเป็นตำแหน่งที่ใกล้แสงจ้าของดวงอาทิตย์ จะถูกแสงจ้าของดวงอาทิตย์กลบจนเรามองไม่เห็น มีอีกประเด็นหนึ่งที่เกิดบ่อยๆ ก็คือ ดวงจันทร์ของค่ำวันที่ 29 ตกก่อนดวงอาทิตย์ ดวงอาทิตย์ตกทีหลัง กรณีอย่างนี้ไม่มีทางเห็นดวงจันทร์ได้เลย กรณีที่มีรายงานว่ามีการเห็นเดือน แสดงว่า “วัตถุ” ที่คนเห็นนั้นไม่ใช่ดวงจันทร์ แต่เป็นสิ่งอื่น เรื่องอย่างนี้เคยเกิดบ่อยๆ ในบ้านเราก็เกิด เพราะคนทั่วไปไม่เข้าใจ แต่ผู้มีความเข้าในดาราศาสตร์พื้นฐานจะเข้าใจได้ บางคนเถียงอย่างไม่รู้ว่า “อัลลอฮฺจะทำให้มองเห็น จะทำไม?”

ส่วนที่มีผู้กล่าวถึงเมฆและหมอกนั้น ขอบอกว่า ตรงนี้นักดาราศาสตร์คำนวณไม่ได้หรอกครับ กรณีอย่างนี้ก็ต้องปฏิบัติตามที่ท่านนบี ศ็อลฯ สั่งนะครับ คือถ้ามีเมฆ เมฆฝนและหมอกมาบดบัง จนมองไม่เห็นดวงจันทร์ เราก็ต้องนับเดือนเก่าให้ครบสามสิบวัน

สำหรับกลุ่มที่ตามสุนนะฮฺจริงๆ และอาศัยการคำนวณเป็นตัวประกอบ และเขาจะไม่ “ยึดติด” กับการคำนวณนะครับ ปฏิทินที่คำนวณเดือนต่างๆ ออกมาสำเร็จรูปแล้ว ก็สามารถแก้ไขได้ แต่ทั้งนี้ ต้องอาศัยการดูเดือนจริงๆ เป็นตัวตัดสิน และที่สำคัญต้องมีการปฏิบัติอย่างนี้ในทุกเดือนด้วยนะครับ ไม่ใช่ทำเฉพาะเดือนของอีดทั้งสองเท่านั้น

หวังว่าคงจะเป็นข้อมูลที่มีประโยชน์และเป็นที่เข้าใจบ้างนะครับ